NRC - Een brief over 'de toon'? Ga aan het werk

Afgelopen dinsdag verscheen een open brief van nagenoeg alle fractievoorzitters, met daarin een oproep aan het volk tot matiging van de toon van het asieldebat. Dit naar aanleiding van incidenten in onder andere Steenbergen, waar een inspraakavond op een voetbalwedstrijd leek – inclusief rijmend spreekkoor ‘AZC, weg ermee’ - en de uitgebrande auto’s van de GroenLinks-fractievoorzitter van Wormerland. Met deze brief heeft de politiek haar eigen faillissement aangekondigd. Want, waarde fractievoorzitters: er staat een huis in brand en de bewoners hebben jullie – de brandweer – steeds klemmender om hulp gevraagd, zonder gehoor. Nu iedereen in paniek is en ruziet over de juiste aanpak, komen jullie opeens eensgezind de hoek om rijden en in plaats van rap te blussen is de boodschap: eerst aardig vragen. Het is een gotspe. Jullie hebben een vacuüm gecreëerd tussen voorzienbare problemen en een daadkrachtig antwoord en hoe langer dat voortduurt, hoe wanhopiger mensen worden. Betekent dit dat de rust terugkeert als jullie doen wat het volk roept? Nee, juist die cirkel van cliëntelisme gericht op kortetermijngewin is mede debet aan deze situatie. Je hoeft niet te begrijpen waarom de (echte) brandweer soms een schuimdeken aanbrengt of waterschermen optrekt; we vertrouwen liever op hun kennis en daadkracht dan op de buurvrouw die schreeuwt dat we emmertjes water moeten halen.

Voorlichting

Het enige antwoord op de huidige paniek is leiderschap met visie, waarbij verschillende zaken snel en gelijktijdig worden aangepakt. Zoals voorlichting. Als Wilders roept dat Dijkhoff zó veel vluchtelingen wil toelaten dat er geheime lijsten met te vullen AZC’s en leegstaande kantoorpanden klaarliggen: hul je niet in stilzwijgen. Zeg hardop dat het COA specifiek is opgezet als krimp- en groeiorganisatie, die in 2012 nog een forse reorganisatie moest ondergaan met een banenverlies van 40% en de sluiting van vijf AZC’s omdat er nog maar 15.000 mensen werden opgevangen (versus 84.000 in 2001). Houd Wilders niet steeds verantwoordelijk voor gegoochel met cijfers en paniekzaaierij, als het ministerie het zelf niet helder heeft: Dijkhoff’s voorganger Teeven riep vorig jaar opeens dat er 1.000 asielzoekers per week binnenkwamen, waarmee hij de eindstand voor 2014 op 65.000 voorspelde – een getal dat diezelfde avond groot op de journaals verscheen. Het werden er 27.000. COA-directeur Bakker deed vorige maand hetzelfde door te stellen dat ‘de huidige instroom van asielzoekers een uniek probleem is’ en er ‘1800 asielzoekers per week binnenkomen’. Vermenigvuldig dit met 52 weken en zelfs de meest notoire voorstander begint te wankelen. Maar op basis van een periodieke stijging is geen trend vast te stellen: de eerste helft van dit jaar was juist een daling te zien en 2015 sluiten we volgens de IND af rond de 55.000. Mede debet is verwarrende terminologie: ‘asielinstroom’ heeft niets te maken met mensen die we op beelden vers over de grens zien komen, het ziet toe op het aantal formulieren dat we te verwerken krijgen – dat zijn de eerste-, tweede-, vervolgaanvragen en nareis, mogelijk nog van vorig jaar. Dus zelfs als Jesse Klaver een positief bedoelde opmerking over een afgenomen ‘asielinstroom’ wil maken, slaat hij de plank mis. Ontsla die falende voorlichters en neem een rekenhoofd aan dat cijfers, definities en context in heldere infographics op de site van het ministerie zet.

Wees eerlijk en pak de onderliggende problemen aan. Mensen zijn bang voor verdringing op de woningmarkt door de toename van statushouders die moeten worden gehuisvest. Maar de krimp van de voorraad sociale huurwoningen staat al sinds Rutte I vooraan. De VVD beoogde in haar laatste verkiezingsprogramma een halvering, en het beleid van Woonminister Blok heeft als doelstelling 280.000 minder binnen vijf jaar. Doe niet alsof de grotere aantallen vluchtelingen, die overigens te voorzien waren, nu alle problemen veroorzaken.

Visie

Doe eens gek en toon visie. De focus op push- en pullfactoren (zoals Zijlstra’s ‘schrale voorzieningen’) is bewezen achterhaald: de motieven van migratie – buiten vluchten voor oorlogsgeweld -  hangen nauw samen met globalisering. Het wegvallen van grenzen wereldwijd zorgt voor een oneindige vloed van kapitaal, goederen en informatie, maar aan de andere kant ook voor migratiestromen vanuit ontwikkelingslanden. De platte aarde heeft een ‘offshore economie’ met belastingparadijzen gecreëerd die gigantische winsten voor het bedrijfsleven met zich meebrengt. Maar de kosten voor migratiestromen zijn voor de samenleving. Wat te denken van een globaliseringsheffing? Dit in combinatie met het snel doorvoeren van de voorgenomen lastenverlaging op arbeid en –verhoging op vermogen die het kabinet steeds weer op de lange baan schuift, zou de angst voor welvaartsverlies verminderen.

Kortom, waarde fractievoorzitters: handen uit de mouwen in plaats van de aandacht afleiden met ‘de toon van het debat.’ Zodra u dat doet, zullen wij deze brief als niet verzonden beschouwen.

NRC Handelsblad 30 oktober 2015

Illustratie: Hajo

Klaar met krimpende vrouwen

Als ik op een feestje bij het lopend buffet zoveel mogelijk heb opgeschept en vervolgens ongestoord van mijn eten wil genieten, begin ik altijd over feminisme. Gegarandeerd dat ik binnen vijf minuten alleen aan een tafeltje zit, in een verder volle zaal. 

Er is geen onderwerp dat de sfeer sneller verpest dan De Vrouwenzaak. De rollende ogen die zeggen 'Wat een onzin, ga in Pakistan kijken', tegenover de rode konen bij het pleidooi waarom het ook, 'juist!', in Nederland van belang is. Laten we geen onvergelijkbare grootheden hanteren, maar ons concentreren op de feiten, in eigen land - trek daarna je conclusie. 

Het lijkt me een logisch en gezond uitgangspunt ernaar te streven dat de mensen die de helft van een samenleving vormen, vrouwen, evenveel verantwoordelijkheid dragen voor het beleid van die samenleving. En niet, zoals nu, voornamelijk uitvoeren wat die andere helft, mannen, als koers heeft uitgezet. Als je daar even over nadenkt, realiseer je je misschien hoe onzinnig en feilbaar dat klinkt, als systeem waarin we onze zonen en dochters afleveren. Diezelfde zonen en dochters die we opvoeden met het idee dat zij gelijkwaardig zijn en evenveel in te brengen hebben. Je zou voor de grap je zoon(s) eens een week over alles moeten laten beslissen voor je dochter(s), als voorbereiding op de echte wereld. Die wereld waarin het hoofdzakelijk mannen zijn die in politiek, cultuur en bedrijfsleven de lijnen uitzetten, waarnaar al die slimme dochters zich op enig moment in hun leven voegen. 

Luxe-probleem

‘Het valt allemaal wel mee’, hoor ik vaak. Nee, dat doet het niet. We hebben in Nederland 10% vrouwen in het senior management – een percentage dat al jaren gelijk blijft en waarmee we wereldwijd onderaan staan, ónder India en de Verenigde Arabische Emiraten. De fractievoorzitters van de zes grootste partijen zijn allen man. Wat wij in de media zien wordt hoofdzakelijk bepaald door mannen, kijk bijvoorbeeld naar de filmindustrie met een 5:1 man-vrouw ratio. 

En als je dat een luxe-probleem vindt, weet dan dit: huiselijk geweld is in ons land de meest omvangrijke vorm van geweld[1], verantwoordelijk voor éénderde van alle vrouwenmoorden. Onderzoek wijst (financiële) afhankelijkheid aan als belangrijkste oorzaak: er is een scheve machtsverhouding waardoor vrouwen zich niet kunnen losbreken uit giftige relaties. We hebben niets aan mensen -meestal vrouwen die het wél redden en mannen die er in hun omgeving nooit mee geconfronteerd zijn - die vanaf de zijlijn roepen dat Nederlandse vrouwen nu eenmaal lui, prinsesserig en kind-geobsedeerd zijn. Dat is net zo effectief als een slanke vrouw die op een Weight Watchers-bijeenkomst roept: 'Ik heb toch ook nergens last van? Jullie moeten gewoon minder vreten!' Daarmee hanteer je een micro-redenering over een macroprobleem - daar schiet niemand iets mee op. Applaus voor jezelf, zou Mijnheer Kaktus zeggen; maar als we structureel iets willen veranderen zullen we dat niveau toch echt moeten ontstijgen.     

De vrouw als bijna-man

Een cruciaal pijnpunt is dat in ons wereldbeeld de man nog steeds maatgevend is. Mijn favoriete columnist Maxim Februari zei eens: ‘toen ik nog een vrouw was en in een vergadering iets slims zei, praatten mensen meestal door. Nu ik een man ben, luistert iedereen onmiddellijk.’ We hebben het over ‘vrouwen met ballen’ of ‘powervrouwen’, alsof je kloten of bovenaardse krachten moet bezitten om als vrouw leiding te kunnen geven, om expert te kunnen zijn. En dan die bewezen ineffectieve focus op diversiteitsprogramma’s en quota, terwijl daarmee niets aan ingesleten denkbeelden wordt gedaan. Het begint bij gedragsverandering, niet bij omgevingsverandering. 

Speak up

Ik had vliegles van de eerste vrouwelijke instructeur van Nederland en terwijl wij samen boven zee vlogen, vertelde ze mij hoe ze vanaf de jaren '70 was tegengewerkt. Ze was recht in haar gezicht uitgelachen en achter haar rug geboycot, maar ze bleef stug doorgaan. ‘Wat een inspirerend verhaal’, zei ik haar, ‘U zou dat aan meer vrouwen moeten vertellen.’ Toen antwoordde zij: ‘Je ergens over uitspreken begint bij jezelf.’ Touché. 

Dus bij dezen. 

Aan alle mannen van Nederland: dit is geen vrouwenprobleem, dit is ook jullie probleem. Dit is de wereld waarin jullie dochters zo meteen een bestaan moeten opbouwen, de meisjes die jullie nu opvoeden alsof er geen verschil is, alsof ze alles kunnen bereiken – jullie liegen ze voor. Kijk naar je eigen werk- en gezinssituatie: dát is de realiteit waarin jullie meisjes en vrouwen afleveren. Ben je daar tevreden mee, of gun je hen iets anders? 

Stop met krimpen

Maar vooral aan alle vrouwen van Nederland: stand your ground. Je hoeft jezelf niet groter te maken dan je bent, maar maak jezelf niet kleiner – beetje bij beetje en door de jaren heen, zoals waarschijnlijk je moeder en oma vóór je hebben gedaan. Investeer niet alles in je kinderen met de gedachte dat ze dan een prachtige maatschappelijke carrière te wachten staat, terwijl jij zelf het tegenovergestelde voorleeft. Als iets moeilijk, zwaar, eng of onbereikbaar lijkt: zeg ja. Je overleeft het wel. Begin niet iedere zin met sorry. Wees wat minder bezig met hoe je eruit ziet (en hoe andere vrouwen eruit zien) en meer met wat je betekent. Doe niet stoer of schamper tegen andere vrouwen. Reik ze de hand en stimuleer ze hetzelfde te doen. 

Creëer ruimte. 

Of, zoals de pas 20-jarige Lily Myers het hieronder zo prachtig verwoordt: wees geen krimpende vrouw. Het is erfelijk. 

[1] 230.000 gevallen van ernstig/herhaald geweld per jaar