On a

On a

TROUW The Action Gap: de kloof tussen on - en offline wereld



Waldorf: Wake me when the show starts.
Statler: It's already been on a while.


Terwijl Rutte als Fozzie Bear probeert de stemming erin te krijgen, kijken wij – het volk - mopperend vanuit de coulissen toe. Veel mensen in ons land met een positief toekomstperspectief voor zichzelf zijn pessimistisch als het gaat om de grote verbanden; ‘de ander’. Dat kan alles zijn: bankiers, politici of bijstandstrekkers. Het fenomeen is niet nieuw. David Whitman schreef in ’98 al over ‘the Optimism Gap; the I’m okay - They’re not Syndrome’. Onterecht is het Nederlandse chagrijn ook niet. Bezuinigingen en lastenverzwaringen worden doorgezet, de zorg wordt duurder, de ontmenselijking van migranten zet door. We voeren diverse zwarte lijsten aan, van landen met de grootste ecologische voetafdruk tot die met de minste vrouwen in topposities, terwijl we tegelijkertijd een technologische surveillancestaat zijn geworden waarin onze privacy wordt aangevreten. Maar in plaats van barricades en een vlammend tegengeluid heerst er een alomtegenwoordige apathie, een totaal gebrek aan wil of visie om in actie te komen. Men kijkt, zeikt en trekt zich weer terug in eigen Zonnatura-zeepbel. Dat verbaast me.

Onverschillig
Optimisme en de daaruit voortvloeiende daadkracht worden bepaald door het gevoel ergens invloed op te kunnen uitoefenen. Wij leven in een individualistische samenleving ingericht op een grote mate van zelfbeschikking. Ideaal voor actiebereidheid. Waar komt die verlamming dan vandaan? Paus Franciscus sprak al over de ‘globalisering van onverschilligheid’; een wereld waarin iedereen een anonieme verantwoordelijke zonder naam en gezicht wordt. Maar ik geloof niet dat het onverschilligheid is. Ik geloof dat we in een vacuüm zitten, gecreëerd door de razendsnel gegroeide kloof tussen onze (fysieke) leefwereld, ingericht naar oude behoeften, en onze (virtuele) belevingswereld, waarin de mogelijkheden onbeperkt zijn. Die discrepantie werkt vervreemdend en verlammend. 

Leefwereld
Aan de ene kant hebben politici – wij - verzuimd allerlei regelingen die ooit met een bepaald doel in het leven zijn geroepen, op tijd te vernieuwen. In plaats van ons te faciliteren, vertonen wij nu kunstmatig gedrag om die systemen te legitimeren. Het ontslagstelsel en de hypotheekrenteaftrek houden ons in nationale gijzeling. De verzorgingsstaat had als doel dat wij vol overgave durven deelnemen aan de open economie, in de wetenschap dat er een matras is om op te vallen. Het tegenovergestelde vindt plaats. Juist de mensen van wie je mag verwachten dat ze zich in de voorhoede roeren omdat ze een hele stapel matrassen hebben voor ze de bodem raken (opleiding, baan en gezondheid, sociaal vangnet, werkende partner, etc.), verschansen zich achter hun white picket fence. De crisis is voor hen een mooi excuus om vooral niet te bewegen - waarbij we even vergeten dat ze dat toch al niet van plan waren. In plaats van het systeem met een aantal gerichte maatregelen te hervormen, gebruiken ook onze politici de crisis als excuus voor symboolpolitiek: snijden in de matras van de meest kwetsbaren, loonmatiging en lastenverzwaring, terwijl het bedrijfsleven op haar fatboy vol geld kan blijven zitten. Om zo alleen maar (meer) wantrouwen onderling te creëren - en het vervolgens een participatiesamenleving te dopen.

Belevingswereld
Aan de andere kant is er onze belevingswereld, voorheen een belangrijk instrument in de cognitieve en emotionele tegemoet treding en verwerking van ons dagelijks bestaan. Maar met de komst van internet heeft die zich in razend tempo geëvolueerd tot een parallel virtueel universum, waarin de restricties en bezwaren uit het dagelijks leven niet gelden. Nederland heeft het hoogste percentage internetgebruikers van Europa (94%), met het grootste aantal uren online (op een werkdag bijna 5 uur). Wij dragen 100% meer bij aan online commentaren dan het Europese gemiddelde en ons land telt het grootste aantal sociale media-gebruikers. Deze ontwikkeling voltrok zich in de transitieperiode van jarenlange economische groei naar stagnatie. En zie daar het vacuüm. Onze belevingswereld, die ons behulpzaam zou moeten zijn in het vinden van creatieve oplossingen voor complexe dagelijkse problemen, is losgekoppeld van de realiteit en druk bezig zijn eigen pretbestaan te leiden. Onderzoek wijst uit dat we inmiddels meer vertrouwen hebben in iemands online dan offline identiteit. Maar de volgende dag ontwaakt dat fysieke lijf weer, dat moet werken en in de file staat en ’s avonds terugkeert naar een relatie die minder feestelijk is dan de Facebookfoto’s suggereren.

Verhuizen naar cyberspace
En zo denk ik dat er in ons land niet zozeer sprake is van een ‘Optimism Gap’, maar van een ‘Action Gap’. Nu verhuizen naar cyberspace (nog) geen optie is, is het aan ons prinsen en prinsessen op de erwt om met dezelfde geestdrift die we virtueel tentoonspreiden de vernieuwing in de stagnerende systemen van ons dagelijks bestaan door te zetten. Want vele malen schadelijker voor een samenleving dan Fozzie Bear als premier, zijn de apathische burgers in de coulissen.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten