De Samaritaanmasturbatie van Roelof Hemmen

Nieuwslezer Roelof Hemmen schreef een column op de site van het RTL Nieuws met de titel ‘700 dode bootvluchtelingen. Mooi zo.’ Zijn stuk is een aanklacht tegen de ‘harteloze reacties’ van mensen op het ongeluk met een migrantenboot in de nacht van zaterdag op zondag. De column ging viral, is bijna 40.000 keer gedeeld en gisteravond mocht hij aanschuiven bij Humberto Tan om zijn weerzin nog eens te uiten. Zinvol? Nee. Een stukje tikken waarin je je afkeer laat blijken van een internationale ramp en wat achterlijke reacties erop, dient geen enkel doel behalve borstklopperij. Ondertussen verdient de bootvluchteling een minder lui antwoord. Woedend ben ik, en wel hierom.

1.             Lieve jongen

Hemmen presenteert zich als de beschermheer van de arme bootvluchteling versus de harteloze klootzakken, maar verdiept zich nergens in de lijn van de regering. Sterker nog, hij bevestigt die juist door alle soundbites in zijn column te herhalen: ‘aanzuigende werking’, ‘Het zijn vast gelukszoekers’, ‘opvang in de regio’, ‘Dit land is echt niet van iedereen’, ‘Europees beleid’, ‘al die arme sloebers kunnen we hier niet hebben’. Tegelijkertijd toont hij compassie voor zoveel persoonlijk leed en zijn gruwel over de hatelijke reacties – een volkomen open deur; wie is het daar nu niet mee eens – waarmee hij keurig iedere doelgroep bedient, zonder ook maar ergens zijn pijlen op te richten of iemand tegen de borst te stuiten. De bootvluchtelingvariant van links lullen, rechts vullen. Eindresultaat: niemand boos of aan het denken gezet, geen beleid betwijfeld, maar heel Nederland weet nu wat voor een lieve jongen die Hemmen is.

2.         Belangen

‘Het is maar een column, en de man bedoelt het goed.’ Eens. Maar de belangen die op het spel staan zijn te groot om de schouders over op te halen. Iedereen die eraan bijdraagt dat we blijven hangen in het huidige discours (lees: links is compassie, rechts is hard), vertraagt een eerlijk debat waaruit beleid kan vloeien waarmee deze mensen écht zijn geholpen. Kom met feiten, of houd je mond. Kent Hemmen de feiten niet, dan hebben we een nog veel groter probleem (zie punt 3).  

3. Autoriteit

We hebben het hier niet over het blog van Ome Piet uit Waddinxveen, maar over een column van een bekende journalist van één van de best bekeken nieuwsprogramma’s van Nederland, op de site van zijn werkgever. Hemmen heeft vanuit die functie autoriteit en een enorm platform, maar daaruit vloeit ook verantwoordelijkheid. De man heeft 24 uur per dag toegang tot alle data en nieuwsberichten in de wereld. Niet zomaar wat roepen – hetgeen hij die mafkezen verwijt -  is zijn werk. Geef het goede voorbeeld, zou ik zeggen.

4. Lui

Hemmen is niet de enige. Zijn stuk is exemplarisch voor de luiheid waarmee wij in ons land met wereldproblematiek omgaan. Met een glas rosé op een kleedje in het Vondelpark, in plaats van met zweetoksels in de archieven van de nationale bibliotheek. Als Hemmen de moeite had genomen wat data op te snorren bij CBS, COA, Eurostat, IND en een paar onderzoeken over de materie had gelezen, zag zijn column er heel anders uit. Welke aanzuigende werking? Welke vloedstroom? Welk Europees beleid?* Wij horen bij de hoogst opgeleide bevolking ter wereld, maar komen niet verder dan onze verontwaardiging uiten over zaken die volstrekt voor de hand liggend zijn. Step up to the fucking plate.

5. Mening

Nog zo’n trend: de heiligverklaring van de mening. ‘Ik vind, ik snap, ik wil niet’: Hemmen keurt het spuien van meningen af, maar bestrijdt deze domheid vervolgens met hetzelfde wapen: een mening (alleen een andere). Zijn argumentatie is ook nog eens dezelfde als die zij hanteren ter ondersteuning van hun harteloosheid. Sla ze om de oren met je feitenkennis, duw ze met hun snuit in de cijfers en stuur ze met de staart tussen de benen naar huis om na te denken. In een tijd waarin meningen en beeldcultuur overheersen, hebben we context en achtergrondinformatie nodig. Het bestaansrecht van een nieuwslezer, dacht ik zo.

6. Goede inborst

Waarom is deze column zo’n succes? Iedereen die ‘m deelt, doet dat om zijn afkeer te laten blijken tegenover mensen die juichen over de doden. Een paar seconden feel good ontlading over je eigen goede inborst. Ik noem dat Samaritaanmasturbatie. "Ik wil gewoon niet dat ze verdrinken. Hoe kunnen we dat nou goedvinden?" Niemand vindt dat goed Roelof, behalve een paar eencelligen die nooit beleid zullen maken. De massa die via een stemhok de koers kan beïnvloeden, is met deze column niet aan het denken gezet, maar in haar onderbuik bevredigd. En de bootvluchtelingen? Die verdienen een minder lui betoog.

Roxane van Iperen  

*Wie wel wil lezen over de frames die het debat domineren en de saaie cijfers, zie hier mijn artikel in NRC Handelsblad van vandaag.

NRC Handelsblad: Vloedgolf migranten rem je niet af met slechte opvang

De drie meest gebruikte frames in het migratiedebat ontzenuwd 
(Illustratie door Ruben Oppenheimer) 

Minstens elfhonderd mensen verdronken afgelopen week in de Middellandse zee. Om u een idee te geven: dat zijn zevenendertig klaslokalen vol naamloze individuen die op de zeebodem zijn gekiept. De reacties kunnen worden gesplitst in twee groepen: de mensen die ach en wee roepen en worden weggezet als emotioneel (“wil je ze dan allemaal hierheen halen?”), en degenen die hun kop erbij houden en wijzen naar de – letterlijke - vloedgolf aan immigranten die ons te wachten staat, het falende Europese asielbeleid en de aanzuigende werking ervan. Deze twee standpunten komen tot uiting in de huidige ‘Bedbadbrood’-crisis tussen PvdA en VVD. Zeker in dit soort complexe situaties is het belangrijk beslissingen te nemen op rationele gronden en hiervoor draagvlak te vinden bij de bevolking. Precies daar gaat het mis. Want de argumentatie zoals die nu wordt uitgespeeld rammelt aan alle kanten en veroorzaakt een publieke opinie die, ten onrechte, als weldoordacht wordt beschouwd.

Ten eerste het falende Europese beleid, dat als argument wordt genoemd voor strenger nationaal beleid. Als de Europese Commissie zijn verantwoordelijkheid niet neemt met de vluchtelingenstromen, rest Nederland slechts de optie de grenzen te sluiten, zo hoorden we uit de mond van onder meer Zijlstra en Teeven. De opmerkingen passen bij een bredere trend van verzet tegen supranationale zeggenschap en terugtrekkende bewegingen naar nationale besluitvorming. De Britse minister van Justitie Grayling dreigde het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens op te zeggen zodat het laatste woord weer bij het Supreme Court ligt in plaats van bij het Hof van Straatsburg, Italië schendt de Dublin Verordening door asielzoekers ongeregistreerd de EU in te laten reizen, waarin Frankrijk een legitimatie vindt het Schengenakkoord te negeren en vrije doorgang van deze mensen te blokkeren. Europa heeft wel degelijk geprobeerd een geharmoniseerd asielbeleid op te stellen, met een verdeelsleutel, één asielprocedure en -status, juist om het bovenstaande te voorkomen. ‘De buitengrens is van ons allemaal,’ was het krachtige standpunt van destijds Europarlementarier Jeanine Hennis. Maar na vijf jaar onderhandelen bevatte het Gemeenschappelijke Europese Asiel Stelsel (GEAS, 2013) geen échte harmonisatie of een verdeelsleutel, omdat de noordelijke lidstaten dat hebben tegengehouden. Het behelst slechts een aantal minimumnormen en faciliteert een restrictief, nationaal beleid. Dat Teeven nu Brussel de schuld geeft van een falend asielbeleid, terwijl Nederland zelf heeft gelobbyd voor zo min mogelijk verplichtingen, slaat kant noch wal.

Het tweede argument betreft de vloedgolf aan asielzoekers die ons treft. Als je de tv aanzet of de krant openslaat, krijg je de indruk dat half Syrië en Afrika naar ons onderweg is. Het noemen van cijfers zonder context creëert dat gevoel. Veelgehoord credo over de Syrische problematiek is ‘opvang in de regio’. Er zijn 3,8 miljoen Syriërs buiten hun landgrenzen gevlucht. Daarvan vroegen er in 2014 119.000 asiel aan in de EU; 11.500 in Nederland. Dat is 0,3% van het totaal. Een perfecter voorbeeld van opvang in de regio dan ons huidige beleid, is schier onmogelijk. In mei 2014 verkondigde Teeven dat het aantal Eritreers dat naar ons land komt is verviervoudigd en mede hierdoor het vluchtelingentotaal voor dat jaar zal uitkomen op 65.000. Hij baseert dit op één periode waarin een stijging te zien is. De cijfers worden dezelfde avond klakkeloos in het NOS journaal overgenomen. We zijn een jaar verder en het totaal aantal asielzoekers voor 2014 kwam uit op 27.000, waarvan 4.000 uit Eritrea. In perspectief: de jaren ‘90 kende een gemiddelde van 37.000 aanvragen per jaar, met een uitschieter naar 50.000 in 1994.

Als laatste de aanzuigende werking van ons asielbeleid. Dit veelgehoorde argument gaat uit van de ouderwetse, neoklassieke theorie dat migratie te stoppen is door iets aan de ‘push’ en ‘pull’ factoren te doen. Het beleid van de Nederlandse regering is erop gericht de aanzuigende pullfactoren te verminderen, door bijvoorbeeld verscherpt visumbeleid en minimale opvang, met als redenering dat de migrant een kosten-batenanalyse maakt die hem ervan weerhoudt te vertrekken. Onderzoek heeft allang aangetoond dat dit beleid niet effectief is en vooral de publieke opinie dient. De motieven van migratie zijn complexer en onlosmakelijk verbonden met veel bredere verschuivingen op het gebied van globalisering en economische ontwikkeling.  

Als er gruwelijke dingen gebeuren, is het – naast het tonen van medeleven - inderdaad zaak ons hoofd erbij te houden om erger te voorkomen. Maar te doen alsof er nu sprake is van een rationeel debat, is een farce. Er heerst slechts angst. En waarvoor?

Naschrift: dat door de koppenmaker voor het woord 'vloedgolf' is gekozen, is erg ongelukkig gezien de inhoud van het stuk. Het bewijst wel meteen hoezeer deze termen in ons nationaal bewustzijn zitten verankerd. 

The soul of society

For her research on Corporate Responsibility and Business Ethics in Neoliberal Society, Roxane van Iperen had the opportunity to meet an authority on the matter: Professor Maurice Punch of the London School of Economics and Political Science, and King’s College London, former professor at Nyenrode. Specialised in corporate crime and ethics as well as corruption and reform of police organisations, he has been doing research since the 1970’s and wrote numerous books on both topics (Dirty Business: exploring corporate misconduct, Rethinking Corporate Crime, Shoot to Kill: Police, Firearms and Fatal Force.).

In your book Dirty Business: exploring corporate misconduct, written in 1996, you discuss cases of corporate deviance. That was before the financial crisis hit worldwide. Has the situation changed since then? 

‘Yes. The business scandals that I deal with in my book occurred within a corporation, within a branch of business or in a specific country. But what we’ve seen in the last fifteen years is entire economies almost being destroyed. I can give you an example, which is Ireland. There is a very interesting book written by a journalist called O’Toole: Ship of Fools: How Stupidity and Corruption Sank the Celtic Tiger. It is the analysis of Ireland’s economic debacle, with a lot of data on how the elite – the business elite, the political elite and the regulatory elite – all work together to rip society off. It’s kind of predatory, and what are the stakes?

THE STAKES ARE NO LONGER: YOU HAVE MANIPULATED THE MARKET, BUT: YOU ARE DESTROYING THE ENVIRONMENT

The stakes are no longer: you have manipulated the market. No, the stakes are: you are destroying the environment. The stakes are: you are using unethical methods to test drugs in third world countries; you are buying your way into markets through corruption. It’s about this almost destructive nature of capitalism. Look at the risks and dangers of neoliberal governments, with deregulation, with global markets. Look at what’s happening to society, how societies are being undermined in a way. There is no work for people, the way the environment is being used, the way China is everywhere buying all minerals and resources. So I think the stakes are much higher now and the consequences much deeper.’

Lees hier verder: http://www.ftm.nl/exclusive/soul-society/