De Correspondent: Brazilië

In de aanloop naar de Olympische Spelen in Rio de Janeiro ben ik gastcorrespondent Brazilië voor De Correspondent. De komende maanden schrijf ik achtergrondverhalen in de hoop een breder beeld op het land te kunnen bieden. Voor contact: roxane@depleitschrijver.nl

Deel 7: Wat de Olympische Spelen écht betekenen voor Rio de Janeiro

Een nieuwe dag. Ik open Facebook en scroll door de berichten. Mensen hebben hardgelopen, een kind is jarig, iemand drinkt cappuccino. Dit is Nederland.

Maar dan: een foto van een roodgevlekt laken over een lichaam op de stoep, kinderen zitten er stoïcijns naast. Bloed sijpelt in dunne banen over de rand, naar de straat. Dit is Brazilië.

Ik lees het bericht onder de foto:

'Er is vandaag weer een jongen vermoord in de favela! In minder dan een week zijn er tien jongeren geëxecuteerd in de favela's van Rio, door de staat, door de militaire politie. Ze doden willekeurig mensen om het valse gevoel te verkopen dat alles ‘rustig en vriendelijk’ is voor de toeristen die van de Olympische Spelen komen genieten. Het is niet normaal!'

Lees hier verder. 

------

Deel 6: Alle heroïek en tragiek komen samen in dit stadion

Als op vrijdag 5 augustus de Olympische Spelen beginnen in Braziliës Maracanãstadion, galmt in al het gejuich de geschiedenis. Want daar verloor Brazilië die historische voetbalwedstrijd. En werd het volk uit het stadion verdreven.

Alsof twee handen zachtjes over de stad hebben gestreken en iedereen hier vandaag hebben samengebracht. De schoonmaker en de burgemeester, de sambadanseres en de rijke erfgename, militairen en studenten, kleine kinderen met hun grootouders, zwart, wit, gemengd en inheems: de Braziliaanse samenleving is verenigd in dit magistrale ruimteschip dat midden in het stadslandschap is neergestreken.

Het is 16 juli 1950, de dag van de voetbalwereldbekerfinale tussen Brazilië en Uruguay. Gastland Brazilië heeft er alles aan gedaan dit wereldkampioenschap onvergetelijk te laten zijn. In recordtempo is in het hart van de (toenmalige) hoofdstad Rio de Janeiro een stadion verrezen, al is het in juni, als het WK aanvangt, nog niet helemaal af. Maar na alle ontberingen van de Tweede Wereldoorlog, waardoor de kampioenschappen van 1942 en 1946 niet doorgingen, is de wereldwijde behoefte aan spelgenot groot. De FIFA gaat akkoord en het Maracanãstadion, destijds het grootste en modernste ter wereld, mag voor het eerst bespeeld worden.

Lees hier verder. 

------

Deel 5: Brazilië vecht niet tegen corruptie, het vecht tegen het verleden

Brazilië verkeert in een constitutionele crisis. Toen een oud-president in een corruptiezaak ondervraagd dreigde te worden, benoemde de huidige president hem plotseling tot stafchef. Een benoeming die laat zien: in dit politieke speelveld heeft niemand schone handen.

Brazilië, de grootste economie van Latijns-Amerika, verkeert in een ernstige crisis, met de organisatie van de Olympische Spelen slechts vier maanden verwijderd. In economisch, maar ook in constitutioneel opzicht staat het land aan de rand van de afgrond.

Mondjesmaat begint de westerse wereld daar aandacht aan te besteden, waarbij de verslaggeving vooral gaat over koningskoppel Luiz Inacio Lula da Silva, de voormalige president van Brazilië, en de huidige, zijn opvolger en goede vriendin Dilma Rousseff. Beiden zijn van de linkse Arbeiderspartij PT, die sinds 2003 aan de macht is.

Lees hier verder.

-------

Deel 4: Racisme in de regenboognatie

Brazilië wordt wel een regenboognatie genoemd: een land waar iedereen een kleur heeft en van een zwart-witonderscheid geen sprake is. Maar als je goed kijkt, zie je dat kleur wel degelijk een rol speelt. Een gruwelijke rol welteverstaan. Waarom komt de bevolking niet in opstand?

Brazilië heeft altijd een aparte positie gehad als het gaat om ras en etniciteit. De tegenstelling tussen ‘zwart’ en ‘wit,’ zoals we die uit de Amerikaanse of Europese cultuur kennen, heeft in Brazilië nooit bestaan. Dat is te herleiden tot het afwijkende slavernijbeleid van de Portugese kolonisten ten opzichte van de Franse of de Britse. Om iets van het hedendaagse Brazilië en de positie van donkere mensen te begrijpen, is deze achtergrond van cruciaal belang.

Lees hier verder. 

-------

Deel 3. Het mythische achterland van Brazilië: de Sertão.

De sertão: oneindig steppegebied dat zich uitstrekt van de Atlantische Oceaan tot diep in het noordoostelijke binnenland van Brazilië. Op deze vlakte van schurend zand en doornstruiken is het enige vruchtbare de verbeelding van haar bewoners.

Hoewel bijna geen buitenlander het gebied kent en de Brazilianen er het liefst ver van blijven, zijn de sertão en haar geschiedenis van onderscheidend belang voor het land. Op dit strijdtoneel van de elementen hebben de bewoners zich altijd beperkt tot het elementaire: leven en dood, moed en angst, eenzaamheid en verlangen, God en de duivel.

Er is bovendien geen plek waar het lot van mens en dier zozeer verweven is. Een bedrieglijke eenvoud die veelal voor achterlijkheid werd aangezien, maar de mythes, ontberingen en conflicten van de sertão bieden inspiratie voor de belangrijkste films en literatuur die het land tot op de dag van vandaag voortbrengt. Literatuur die ik graag aan jullie voorstel, omdat ze lessen bevat die een groter publiek verdienen. Zeker nu Brazilië zich voorbereidt op de Olympische Spelen en de sertão wederom vergeten dreigt te worden.

Lees hier verder.

-------

Deel 2. Zo moeilijk is het om van een dictatuur een democratie te worden

De meeste mensen zien Brazilië als een land dat wordt geplaagd door drugsbendes, die nietsontziend huishouden in de favela’s en ontwrichtend werken voor de ‘normale’ samenleving. De werkelijkheid in het thuisland van de Olympische Spelen van deze zomer is wranger: het zijn de illegale milities die het land in hun greep houden.

Carlos Alves was net aangekomen in het huis van bewaring voor kinderen toen de vicedirecteur en twee cipiers hem met stokken en een plank bijna doodsloegen. Gewond en met een gebroken arm gooiden ze hem vervolgens in het diepe gedeelte van een zwembad: zwemmen of zinken. Als een hondje wist het kind naar het ondiepe te peddelen, maar tot drie keer toe duwden de mannen hem terug naar het diepe water. Toen mocht hij terug zijn cel in.

Lees hier verder. 

-------------

Deel 1: Brazilië voor beginners: wat is het land van de Olympische Spelen 2016 eigenlijk voor plek?

Het land werd steevast genoemd in de rijtjes ‘economieën in opkomst.' Dat het na het WK Voetbal ook de Olympische Spelen kreeg toegewezen, leek een logisch gevolg. Maar aan de vooravond van dit enorme sportevenement bevindt Brazilië zich in een politieke en economische vrije val. Graag neem ik jullie de komende maanden - aan de hand van vragen en tips - mee achter de schermen.

Het is 2 oktober 2009 als in Kopenhagen het gastland van de Olympische Zomerspelen van 2016 wordt gekozen. Een stemming met raadselachtige loyaliteiten en enorme financiële belangen. De finalisten - gastlandsteden Tokyo, Chicago, Madrid en Rio de Janeiro – voeren al drie jaar lang campagne als de Verenigde Staten op deze laatste dag een joker trekken: president Barack Obama vliegt langs om het congres persoonlijk toe te spreken. Gaan de VS dan winnen?

Het blijft spannend: Tokyo kan nog op stemmen uit Aziatische hoek rekenen en Madrid zet voormalig International Olympic Committee-president Juan Antonio Samaranch in, die veel van de zittende leden heeft aangesteld en hen met zijn negenentachtig jaar nog even subtiel chanteert: 'I am very near the end of my time.'

En Rio? Ach Rio, de stad die niet eens kan garanderen het logistiek te kunnen bolwerken vóór 2016. De stad die problemen heeft met veiligheid, oude vliegvelden, verstopte snelwegen en onvoldoende hotelkamers om de miljoenen bezoekers te kunnen huisvesten. Brazilië met toenmalig arbeiderpresident Lula da Silva, die vlak voor de stemming in opperste zenuwen een kruisje slaat.

Lees hier verder. 

-------