Over gruweltrends en het misplaatste idee van hedendaagse kwetsbaarheid
Mode is de
spiegel van de samenleving, zegt men wel. Spijker een paar Barbies op een plank
en verkleed ze als Napoleon, Castro, Marx, Thatcher of Osama Bin Laden en je
hebt een lesprogramma dat ieder geschiedenis- en economieboek overtallig maakt[1]. Zo werd
het straatbeeld na de Eerste Wereldoorlog bepaald door de opkomende
vrouwenrechten: de Suffragettebeweging. De korsetten werden in een hoek
gesmeten en de Art Decostijl deed haar intrede. Met korte bobs en jurken die
borst noch taille verraadden claimden vrouwen hun positie als gelijkwaardige
vriend in plaats van onderdanige echtgenote. Na de Tweede Wereldoorlog voltrok
zich een reactie op de node grove stoffen en driedubbele truien. Dior
introduceerde de New Look: een overdaad aan luxe en vrouwelijkheid. Tegen het
einde van de jaren zestig had ook deze couturelook zijn beste tijd gehad. De
lonen stegen, de prijzen werden hoger en de jeugd wilde zich afzetten tegen het
establishment: het flowerpowertijdperk brak aan. Wapperend haar en dito pijpen gingen
samen met het nogal letterlijk bewieroken van Moeder Natuur.
Zo trouw het
modebeeld meedeint met de sociaaleconomische conjunctuur, volgden de rokken en
truitjes de opgaande lijn van de bloeiende jaren ’90. Als ultieme Material Girl
voerde Madonna een generatie aan die als grootste zorg de perfectionering van
het eigen levensgeluk had. Met Gaultier Bh’s en naveltruitjes introduceerde zij
Porno Chique, met als hoogte-, of liever dieptepunt de massale omarming van de
navelpiercing en zichtbare string, al dan niet bewegwijzerd door een
getatoeëerd anusgewei. Helaas werd deze stijl met de komst van textielketens
ook beschikbaar voor de mindere goden (maat 36+ en geen travestietenlijf),
waardoor de eeuwwisseling op de meest smakeloze wijze denkbaar haar economisch
orgasme bereikte.
Godzijdank kwam
toen de crisis. Een stijlvolle trend van sobere, minimalistische kleding manifesteerde
zich: Recession Chic. Sally Singer,
creatief directeur van Vogue.com, signaleerde een nieuw straatbeeld in
Manhattan: mooie vrouwen gekleed in de jasjes en overhemden van hun massaal ontslagen
bankiermannen, aan de voeten traditionele brogues. De boyfriend-look was
geboren. Ondanks de op zijn minst gezegd lullige aanleiding voelde ik me als
een vis in het water - wij juristen gedijen meestal het beste bij andermans
misère. Mijn collectie hagelwitte overhemden en herenschoenen breidde zich
gestaag uit, tot het CBS eind 2013 mijn verkleedfeestje bruut verstoorde door het
einde van de derde recessie in vijf jaar tijd aan te kondigen. Diezelfde avond zag
ik het conjuncturele optimisme onomkeerbaar bevestigd door Miley Cyrus, die met
haar naakte pruim op een sloopkogel door mijn beeldscherm zwierde. De grote ontwerpers
grepen het consumentenvertrouwen onmiddellijk aan om die gruweltrend uit de
jaren ’90 nieuw leven in te blazen: de buiktrui, omgedoopt tot ‘croptop’ (niet
te verwarren met een gewas op zijn hoogtepunt).
Aangezien
ook modepagina’s gevuld moeten worden, verschenen al snel de informatieve bijsluiters
bij deze ontwikkeling. “Meer huid en lichtheid voor eerste zorgenvrije zomer.”
“Frisheid in combinatie met verleidelijke snit creëert trompe l’oeil op de
catwalk.” En: “Meisjesachtige vrouw durft weer kwetsbaarheid te tonen met
ontbloot middenrif.” Als hebberige investeerders verleid door een prospectus
sprongen bekendheden in op de trend en een keur aan dames met frontaal tochtluik
trekt momenteel in allerhande media aan ons voorbij. Voor de grote ketens is
het een blessing in disguise: de
aangekondigde loonsverhoging van fabrieksarbeiders moet ergens gecompenseerd
worden en er passen zeker vier croptops in één overhemd voor dezelfde
retailprijs. Bereidt u zich vast voor op het effect op het straatbeeld deze
zomer.
Wat zegt dit
over onze samenleving, if anything? Manifesteert
het herstellende vertrouwen zich in de moed ons weer bloot te geven? Ik denk inderdaad
dat de croptop exemplarisch is voor de huidige opvatting van kwetsbaarheid in
onze samenleving. Namelijk die van het zichzelf durven blootstellen onder de
perfect geregistreerde omstandigheden. Het is de afgetrainde kwetsbaarheid van
een Victoria Beckham, die na vier kinderen zo’n kleuterlijf heeft dat haar man opgepakt
zou moeten worden als hij het met haar doet. Het is de gestylede kwetsbaarheid
van een Carice van Houten en Halina Reyn met het boek ‘Antiglamour’, waarin zij
hun existentiële eenzaamheid tonen vanachter de muur van een hartsvriendschap en
‘urban tribe’ vriendengroep, met als niet-toevallig
neveneffect de compensatie van hun zakelijke succes. Het is de doelgerichte kwetsbaarheid
van een nep huilende gijzelaarster op het journaal of die van topmodel Tyra
Banks met haar getimede traan als ze racisme in modellenland aankaart. Het is
de selectieve kwetsbaarheid van columnisten, die eigen leed om verloren man,
kind of huwelijk inzetten voor de gegarandeerde bijval van de lezer. Hedendaagse
kwetsbaarheid is er één van ‘spontane’ selfies,
een dikke laag make-up voor de beste natural
look en speciale gel om eruit te zien alsof je net uit bed komt. Het is
fantoomkwetsbaarheid. Want ware kwetsbaarheid – de basis voor écht menselijk
contact - heeft in alle gevallen één ding gemeen: de afloop is onbekend. Dat
risico kan even prachtig als vreselijk uitpakken. Het is een zoen geven zonder
te weten of die beantwoord wordt. Het is een hulpkreet als je aan de grond zit,
niet wetend of iemand je op tijd hoort. De zoen kan uitmonden in eeuwige
liefde, de hulpkreet in eenzaam sterven op de wc met een naald in je arm. Of
vice versa. Die kwetsbaarheid is een croptop dragen terwijl je gastro-enteritis
hebt en niet weet of de verlossende scheet op tijd komt vóór het feestje.
Wat mij
betreft is het heel snel afgelopen met die strategische uitsparingen op leverhoogte
en het bijbehorende idee van kwetsbaarheid. Want hoe bloot ook, hedendaagse
kwetsbaarheid is een harnas waarin wij ons hullen omdat we geen risico meer
durven nemen. Een harnas dat afweer biedt tegen een onwelgevallige afloop, maar
evenzeer tegen echt menselijk contact. Het enige waar we op kunnen hopen is dat
de opwaartse trend rap doorzet. Dan wordt het straatbeeld volgende zomer bepaald
door blote tieten en valt er weer eens echt wat te lachen.
[1] Met de
recente koersval van Mattel Inc. en 13% terugloop in de Barbie verkoop, lijkt
me een ‘History Barbie’ reeks een briljant idee. Mijn royalty’s doneer ik aan
de Stichting Body Dismorphia.
