De beeldenstorm van IS: zoek naar écht tegengif

Met het door IS vrijgegeven filmpje van de verbranding van de Jordaanse piloot barstte deze week in de traditionele media weer de discussie los over de vraag: tonen of niet, gelet op goede smaak en propagandadoeleinden? Naast het feit dat hun beslissing nog nauwelijks van enige relevantie is voor onze nieuwsconsumptie – zeker niet voor de belangrijkste doelgroep in dezen -, legt het pijnlijk bloot hoe volstrekt onbewust gezagsdragers zich zijn van de ware discussie die gevoerd zou moeten worden. Die is hoe we moeten omgaan met een vijand die met beelden als belangrijkste wapen haar ideologie zonder tussenkomst van autoriteiten razendsnel en op grote schaal injecteert, en een tegenstander treft die haar verweer inricht naar de wetten van de vorige eeuw. Een situatie die zich wreekt en schreeuwt om nieuw inzicht.

Beeldcultuur en symboliek zijn de belangrijkste pijlers onder het succes van organisaties als IS. De terugkerende verwijzing naar ‘Middeleeuwse barbarij’, waarmee wordt gesuggereerd dat we met een achterlijke tegenpartij van doen hebben waarop wij als moderne samenleving een voorsprong hebben, trekt een gevaarlijk rookgordijn op. Symboliek als wapen is niet nieuw, maar de wijze waarop het via massamedia wordt ingezet, de schaal, de snelheid en de gerichtheid, resulteert absoluut in een nieuwe manier van oorlogsvoering. Dit theater van terreur is onbeperkt in omvang en bereik en faciliteert ieder oorlogsdoel: intimidatie, rekrutering en het sturen van besluitvorming van de vijand. Het motief om iemand te onthoofden is het dramatische effect ervan op beeld; voor het slachtoffer zijn veel pijnlijker en barbaarser manieren van sterven denkbaar. De meest genoemde reden door westerse jongeren om zich bij een terroristische organisatie aan te sluiten is het zien van foto’s en filmpjes; radicalisering vindt vaak plaats binnen enkele weken nadat zij via sociale media de beelden tot zich hebben gekregen. Strategische beslissingen van wereldspelers als Amerika, Iran, Jordanië of de EU worden beïnvloed door (publieke opinie gestuurd door) beelden waarvan de inhoud, de vorm en het moment van vrijgeven nauwkeurig door de vijand zijn geregisseerd.

Progressieve illusie

Dit inzicht is gebaseerd op (inter)nationaal onderzoek van mensen die er verstand van hebben. Hoewel dat in het buitenland al tot enig discipline overstijgend beleid leidt, lijkt Nederland vooralsnog gevangen in haar eigen progressieve illusie. Ik sprak iemand van de AIVD - die vertelde me dat ze zich nog steeds richten op factoren als relatieve deprivatie en socio-economische omstandigheden als voedingsbodem voor radicalisering. Ik sprak een hoogleraar Media - die had nog nooit een Jihadfilmpje bekeken. Ik sprak iemand van een gemeente met een hoge concentratie Polderjihadi's - die had als voornaamste plan contact met de imams onderhouden. Het kabinet richt zich met haar nieuwste actieplan op ‘het blokkeren van jihadistische content op internet’. Ongetwijfeld is de gemiddelde leeftijd van beleidsmakers van invloed op het onbenul dat zij tentoonspreiden over de wetten van deze nieuwe oorlog die zich met name afspeelt in een virtuele wereld.

Wat moeten we dan doen? Op macroniveau: een hele generatie jongeren leren omgaan met de continue aanwas van ongecensureerd beeld zonder context, in tegenstelling tot context met (soms) begeleidend beeld - zoals wij zijn grootgebracht. Media moeten gruwelbeelden noch censureren, noch ermee willen concurreren maar zich onderscheiden in het bieden van rust, achtergrond, context, het blootleggen van manipulaties in zogenaamde ‘raw footage’ en kennis van de impact. De overheid moet vol inzetten op het in kaart brengen van die beeldcultuur en de effecten ervan, zoals het ICSR in London een verdieping met whizzkids heeft die de hele dag sociale media en radicaliseringsactiviteit mappen. De Beeldenstorm is niet meer te stoppen; het debat moet nu gaan over het tegengif.   

Ik doe onderzoek naar dit onderwerp; zie hier een aantal interessante artikelen: http://depleitschrijver.blogspot.nl/p/beeldcultuur.html

Lees het artikel hier in Blendle: https://blendle.com/i/het-parool/zoek-naar-echt-tegengif/bnl-par-20150207-3928303